Koronawirus SARS-CoV-2 Zagrożenie dla współczesnego świata

Koronawirus SARS-CoV-2 - zagrożenie dla współczesnego świata to pierwsza w Polsce książka opisująca aktualny stan wiedzy na temat koronawirusa SARS-CoV-2 oraz wywoływanej przez niego choroby COVID-19.
Publikacja opisująca diagnostykę, epidemiologię zakażeń i leczenie chorób współistniejących u pacjentów w związku z zachorowaniem na Covid-19.
Rozdziały poświęcone chorobom z danej dziedziny zostały omówione przez największych ekspertów w kraju.
Ta jest niezwykle ważna i jakże aktualna w obecnym czasie problematyka dotyczy nie tylko lekarzy i pozostałego personelu medycznego, lecz także wszystkich obywateli krajów dotkniętych pandemią.

SPIS TREŚCI:

CZĘŚĆ PRZEDKLINICZNA I ZAGADNIENIA OGÓLNE

1. Koronawirusy człowieka i ich miejsce w medycynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Anna Golke, Tomasz Dzieciątkowski
Koronawirus ciężkiego zespołu oddechowego (severe acute respiratory
syndrome 1, SARS-CoV-1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Koronawirus zespołu oddechowego Bliskiego Wschodu (Middle East
respiratory syndrome-related coronavirus, MERS-CoV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Koronawirus 2 ciężkiego zespołu oddechowego (severe acute respiratory
syndrome coronavirus 2, SARS-CoV-2) i choroba COVID-19 (Coronavirus
Disease 2019) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2. Koronawirus SARS-CoV-2: jego budowa i warianty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Tomasz Dzieciątkowski, Anna Golke

3. Epidemiologia zakażeń COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Tomasz Dzieciątkowski, Anna Golke

4. Przegląd hipotez tłumaczących różnice zapadalności i śmiertelności
w COVID-19 między poszczególnymi krajami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Krzysztof J. Filipiak, Tomasz Dzieciątkowski

5. Diagnostyka zakażeń COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Diagnostyka molekularna zakażeń SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Tomasz Dzieciątkowski, Paula Dobosz
Diagnostyka serologiczna zakażeń SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Tomasz Dzieciątkowski, Paula Dobosz
Diagnostyka laboratoryjna zakażeń SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Aleksandra Gąsecka-van der Pol, Krzysztof J. Filipiak
Badania obrazowe w diagnostyce zakażeń COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Jerzy Walecki, Katarzyna Życińska, Waldemar Wierzba, Mariusz Furmanek

6. Farmakoterapia zakażeń SARS-CoV-2 i choroby COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Krzysztof J. Filipiak
Ogólne zasady farmakoterapii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Zmienność zaleceń terapeutycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Przegląd leków postulowanych do stosowania i stosowanych
w zakażeniach wirusem SARS-CoV-2 i w chorobie COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Inne związki o niespecyficznym i słabo udokumentowanym działaniu
immunomodulującym lub innych działaniach anty-COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Inne leki stosowane i postulowane do stosowania w chorobie COVID-19 . . . . . . . . . . . . . 96
Ziołolecznictwo i medycyna chińska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

XIV
KORONAWIRUS SARS-COV-2 – ZAGROŻENIE DLA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA


CZĘŚĆ KLINICZNA I ZAGADNIENIA SZCZEGÓŁOWE

7. Zakażenia SARS-CoV-2 w przewlekłych chorobach płuc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Piotr Kuna, Adam Jerzy Białas
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Astma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Choroby śródmiąższowe płuc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Niewydolność oddechowa i zespół ostrej
niewydolności oddechowej (ARDS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Procedury generujące aerozol w praktyce pulmonologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

8. Schorzenia kardiologiczne a COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Odrębności leczenia w kardiologii ambulatoryjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Agnieszka Kapłon-Cieślicka
Odrębności leczenia w kardiologii inwazyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Miłosz Jaguszewski
Odrębności leczenia w elektrokardiologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Marek Kiliszek
Kardiologia sportowa i wysiłek fizyczny a COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Marek Postuła, Łukasz Małek

9. Schorzenia naczyniowe a COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Nadciśnienie tętnicze w czasach pandemii COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Dorota Dworakowska, Krzysztof Narkiewicz
Choroby żylne – od endothelitis do powikłań zakrzepowo-zatorowych . . . . . . . . . . . . . . 174
Anna E. Płatek, Filip M. Szymański

10. Zakażenia COVID-19 wśród pacjentów z cukrzycą i otyłością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Anna Jeznach-Steinhagen, Iwona Boniecka
Zakażenia wśród pacjentów z cukrzycą i otyłością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Zakażenia wśród pacjentów z otyłością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

11. Zakażenia SARS-CoV-2 wśród pacjentów z przewlekłą chorobą nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
Magdalena Kucharczyk, Jolanta Małyszko
Epidemiologia i przebieg kliniczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Ostra niewydolność nerek (acute kidney injury, AKI) u pacjentów
z COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Postępowanie z pacjentem z AKI wymagającym leczenia
nerkozastępczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Postępowanie z pacjentem z AKI niewymagającym leczenia
nerkozastępczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
COVID a przewlekła choroba nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Pacjenci dializowani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

12. Zakażenia COVID-19 u pacjentów onkologicznych i transplantacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Zakażenia COVID-19 u pacjentów onkologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Małgorzata Osmola
Zakażenia SARS-CoV-2 w hematologii i transplantologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Agnieszka Tomaszewska

XV

SPIS TREŚCI

13. COVID-19 a gastroenterologia i hepatologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Michał Łodyga, Grażyna Rydzewska
Patomechanizm objawów gastroenterologicznych w COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Leczenie objawów gastroenterologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Powikłania gastroenterologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
Przewlekłe choroby wątroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Endoskopia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

14. COVID-19 a ginekologia i położnictwo, potencjalny wpływ na płodność . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Piotr Węgrzyn, Michał Chojnacki

15. Zakażenie COVID-19 a choroby reumatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Katarzyna Życińska, Marek Brzosko
Edukacja pacjenta, profilaktyka infekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

16. COVID-19 a otolaryngologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Piotr H. Skarżyński,, Magda Żelazowska-Sobczyk
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Zabiegi otolaryngologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Diagnostyka przedoperacyjna w kierunku COVID-19 i środki
ochrony indywidualnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
COVID-19 a niektóre leki w otolaryngologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Higiena górnych dróg oddechowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Utrata węchu i smaku jako jeden z objawów COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Dobór aparatów słuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Rozwiązania telemedyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272

17. COVID-19 a okulistyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Jacek P. Szaflik, Janusz Skrzypecki, dr n. med. Joanna Przybek-Skrzypecka
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Perspektywa okulistyki: środki ochrony osobistej
oraz organizacja pracy w czasie pandemii COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Objawy okulistyczne COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Leczenie COVID-19 a narząd wzroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Pandemia COVID-19 a soczewki kontaktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Pandemia COVID-19 a obustronne operacje zaćmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
COVID-19 a teleokulistyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

18. COVID-19 a dermatologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Marta Kurzeja, Małgorzata Olszewska, Lidia Rudnicka
Objawy dermatologiczne COVID-19 u dorosłych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Zmiany dermatologiczne w przebiegu COVID-19 u dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Zmiany skórne związane ze stosowaniem środków ochrony
indywidualnej i dezynfekcją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Leczenie chorób dermatologicznych w czasie pandemii COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

19. COVID-19 u dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Jan Łukasik, Andrea Horvath
Wieloukładowy zespół zapalny u dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294

XVI

KORONAWIRUS SARS-COV-2 – ZAGROŻENIE DLA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA

20. Objawy ze strony układu nerwowego w przebiegu COVID-19
i zakażenia SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Stanisław Słyk, Izabela Domitrz
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Mechanizmy neuroinfekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
Objawy i powikłania neurologiczne neuroinfekcji SARS-CoV-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
SARS-CoV-2 a zespół Guillaina-Barrégo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
COVID-19 i niewydolność oddechowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
Powikłania neurologiczne COVID-19 – wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Neurologia w czasach pandemii COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305

21. SARS-CoV-2 a postępowanie w leczeniu pacjentów stomatologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Maciej R. Czerniuk, Jacek Nowak, Andrzej Wojtowicz

22. Choroby tarczycy w czasach pandemii COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
Dorota Dworakowska, Marek Bolanowski, Marek Ruchała

23. Wpływ pandemii COVID-19 na postępowanie w endokrynologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Beata Rak, Urszula Ambroziak
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Niedoczynność kory nadnerczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
Guzy przysadki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
Hiponatremia i moczówka prosta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

24. Telemedycyna w czasach COVID-19 – niespodziewany zwycięzca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
Łukasz Kołtowski, Bartosz Krzowski, Jan Pachocki
Zdalne monitorowanie pacjenta z chorobami przewlekłymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
W jakim zakresie prawo pozwala na stosowanie telemedycyny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330
Udzielanie świadczeń telemedycznych – zalecenia dla lekarza
i pacjenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

25. COVID-19 a medycyna ratunkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Łukasz Szarpak
Kompresja klatki piersiowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
Zabezpieczenie dróg oddechowych i wentylacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Dostęp donaczyniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Sposoby podaży leków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

26. Metody profilaktyki COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Maseczki i ich zastosowanie w profilaktyce COVID-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Łukasz Szarpak
Szczepionki przeciwko SARS-CoV-2 i ich perspektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Tomasz Dzieciątkowski, Karolina Piekarska

27. Statystyki pandemii COVID-19 dostępne w trakcie
opracowywania monografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
Carlo Bieńkowski, Tomasz Dzieciątkowski, Krzysztof J. Filipiak
Indeks