FARMAKOLOGIA dla studentów i absolwentów kierunków medycznych

Przedmowa
Do rąk Czytelników oddajemy drugie, poszerzone wydanie książki przeznaczonej dla studentów kierunków medycznych. Mamy nadzieję, że będzie ona również pomocna dla osób pracujących w placówkach służby zdrowia i osób przygotowujących się do egzaminów specjalizacyjnych. Farmakologia jest przedmiotem trudnym i interdyscyplinarnym. Zespół Autorów niniejszej książki stanowią aktualni lub byli pracownicy Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Od 15 lat prowadzimy zajęcia z farmakologii dla studentów Wydziału Opieki Zdrowotnej SUM, a Koledzy jako lekarze praktycy (interniści, ginekolog, neurolog) współpracują ze średnim personelem medycznym na co dzień w szpitalach. Znamy więc dobrze potrzeby dydaktyczne studentów kierunków medycznych i średniego personelu z zakresu farmakologii i farmakoterapii.

Książka została podzielona na cztery działy:
Dział I – Farmakologia ogólna, w którym Czytelnik pozna podstawowe pojęcia z zakresu farmakodynamiki, farmakokinetyki i farmakoterapii konieczne dla zrozumienia i opanowania materiału.
Dział II – Farmakologia szczegółowa, w którym podano charakterystykę leków, głównie leków zarejestrowanych aktualnie w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem danych na temat ich działań niepożądanych. Informacje te mają za zadanie ułatwić obserwację pacjenta i zwrócić uwagę na objawy, o których należy powiadomić lekarza. By nie obciążać niepotrzebnie pamięci Czytelnika i ułatwić percepcję tekstu, oprócz nazwy międzynarodowej leku podajemy maksymalnie do trzech nazw preparatów handlowych. Odsyłamy Czytelników do podanej na końcu Działu I strony internetowej Ministerstwa Zdrowia, gdzie można znaleźć podstawowe informacje o dostępnych na naszym rynku preparatach handlowych.
Informacje dotyczące mechanizmu działania leków ograniczyliśmy do minimum. Natomiast wprowadziliśmy wiadomości z fizjologii i patofizjologii konieczne dla zrozumienia działania leków i zasad farmakoterapii. Wyjaśnienie częściej używanych w książce terminów medycznych można znaleźć w Słowniczku na końcu książki.
Dział III – Farmakoterapia – zredagowany przez lekarzy praktyków, w którym podano, zgodnie z obowiązującymi standardami, zalecenia postępowania terapeutycznego w częściej występujących chorobach przewlekłych i niektórych stanach ostrych. Takie kompendium wiedzy praktycznej, zwłaszcza dotyczące stanów ostrych powinno być przydatne dla pielęgniarek i ratowników medycznych, których rola w sytuacjach zagrażających życiu chorego jest bardzo istotna.
Dział IV – Farmakologia w położnictwie, neonatologii i ginekologii – jest adresowany głównie do położnych. W tej części Autorzy przedstawiają różne aspekty stosowania leków i ziół w okresie ciąży oraz laktacji, odwołując się do ogólnych informacji o lekach podanych w Dziale II. Zwracają uwagę na bezpieczeństwo stosowania leków zgodnie z obowiązującą klasyfikacją opracowaną przez Food and Drug Administration (FDA). W jednym z rozdziałów podają zasady postępowania terapeutycznego w schorzeniach najczęściej występujących w okresie ciąży. Tu również omówiony został temat antykoncepcji, hormonalnej terapii zastępczej i terapii niepłodności.
W Aneksie zamieszczonym na końcu książki Czytelnik może zapoznać się z obecnie obowiązującymi Rozporządzeniami Ministra Zdrowia oraz ogłoszonymi do nich Załącznikami dotyczącymi pracy pielęgniarek i położnych w zakresie świadczeń leczniczych, diagnostycznych i rehabilitacyjnych; leków, które może podać pielęgniarka lub położna bez zlecenia lekarza oraz leków, które wchodzą w skład zestawu przeciwwstrząsowego ratującego życie, a które mogą być podane przez pielęgniarkę lub położną. Ponieważ przepisy i akty prawne są modyfikowane, dlatego na końcu Działu I podajemy adresy stron internetowych, na których można znaleźć obowiązujące przepisy.
Mamy nadzieję, że niniejsza książka w zaproponowanym układzie, który łączy wiadomości teoretyczne i praktyczne będzie pomocna w przyswajaniu wiedzy z farmakologii oraz ułatwi trudną i odpowiedzialną pracę osobom zatrudnionym w placówkach służby zdrowia. Będziemy wdzięczni Czytelnikom za konstruktywne uwagi.

Pragniemy podziękować Współautorom za udział w tworzeniu książki.
Ewa Obuchowicz
Andrzej Małecki
Krystyna Kmieciak-Kołada
Bogusław Okopień


Spis rozdziałów

Dział I
Farmakologia ogólna
I Podstawowe pojęcia związane z lekami i ich stosowaniem 19
Marek Zieliński, Ewa Obuchowicz
II Problemy farmakologii w pewnych przedziałach wiekowych 33
Marek Zieliński, Ewa Obuchowicz

Dział II
Farmakologia szczegółowa
III Leki stosowane w chorobach układu sercowo-naczyniowego 45
Andrzej Madej, Bogusław Okopień, Andrzej Małecki
IV Farmakologia krwi i układu krwiotwórczego 102
Anna Pudełko, Witold Szkróbka
V Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego 134
Bożena Gabryel, Witold Szkróbka, Ewa Obuchowicz
VI Leki stosowane w chorobach układu oddechowego 157
Robert Krysiak
VII Leki przeciwhistaminowe 181
Ewa Obuchowicz
VIII Niesteroidowe leki przeciwzapalne 185
Andrzej Madej
IX Opioidowe leki przeciwbólowe 193
Małgorzata Huzarska
X Leki wpływające na ośrodkowy układ nerwowy 206
Małgorzata Huzarska
XI Antybiotyko- i chemioterapia 242
Ewa Obuchowicz, Anna Pudełko
XII Leki stosowane w zaburzeniach układu wewnątrzwydzielniczego 303
Robert Krysiak
XIII Witaminy 322
Krzysztof Łabuzek
XIV Leki przeciwnowotworowe 334
Krzysztof Łabuzek
XV Środki kontrastowe w diagnostyce obrazowej 342
Robert Krysiak
XVI Leki znieczulające 346
Andrzej Małecki

Dział III
Farmakoterapia
XVII Ogólne zasady terapii wybranych chorób przewlekłych 357
Andrzej Madej, Robert Krysiak, Bogusław Okopień
XVIII Choroby neurologiczne 379
Andrzej Małecki
XIX Farmakoterapia nowotworów 402
Krzysztof Łabuzek

XX Zasady terapii zakażeń 405
Ewa Obuchowicz
XXI Leki stosowane w zapobieganiu i terapii osteoporozy 416
Robert Krysiak
XXII Podstawowe zasady postępowania w wybranych stanach ostrych 419
Dariusz Belowski, Andrzej Małecki
XXIII Leczenie ostrych zatruć 441
Natalia Pawlus, Aleksandra Bołdys

Dział IV
Farmakologia w położnictwie, neonatologii i ginekologii
XXIV Podstawy farmakologii perinatalnej 473
Krystyna Kmieciak-Kołada
XXV Leki i ryzyko ich stosowania w czasie ciąży 478
Krystyna Kmieciak-Kołada
XXVI Farmakoterapia schorzeń w okresie ciąży 531
Krystyna Kmieciak-Kołada, Rafał Stojko
XXVII Hormony gonadotropowe i płciowe 564
Rafał Stojko
XXVIII Farmakoterapia a karmienie piersią 602
Krystyna Kmieciak-Kołada
Aneksy 615
Słownik niektórych terminów medycznych 639
Skorowidz 645

Recenzje
Poszczególne rozdziały podręcznika zawierają charakterystykę leków będących głównymi przedstawicielami grup terapeutycznych wraz z ogólną charakterystyką mechanizmów ich działania i właściwościami klinicznymi. Na szczególną uwagę zasługuje umieszczenie w każdym rozdziale krótkiego, przejrzyście opracowanego wstępu klinicznego, stanowiącego uzasadnienie klinicznego zastosowania leków. Umożliwia to czytelnikom, nie zawsze zaznajomionym z zagadnieniami klinicznymi (studenci), lepsze zrozumienie mechanizmów działania poszczególnych leków w odniesieniu do ich klinicznego zastosowania. Ten sposób przedstawienia farmakologii ogólnej i farmakoterapii stanowi o dużej unikalności podręcznika i wyróżnia go na tle innych opracowań dostępnych w Polsce.

prof. dr hab. n. farm. Marek Droździk
Kierownik Katedry i Zakładu Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

[…] jest podręcznikiem nowoczesnym, który spełnia europejskie wymogi nauczania farmakologii. Przedstawiono w nim w pełni aktualną wiedzę z zakresu farmakologii, farmakokinetyki i farmakodynamiki z praktycznego punktu widzenia.
Podręcznik zawiera w pełni aktualne standardy terapeutyczne, uwzględnia współczesną ocenę skuteczności działania, opisy działań niepożądanych oraz opisuje bieżąco stosowany arsenał leków zarówno w klinice, jak i w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu.
Podsumowując – jako nauczyciel akademicki, mogę z pełnym przekonaniem polecić oceniany podręcznik studiującym na kierunkach medycznych do opanowania reguł farmakologii, a absolwentom tych kierunków jako przydatną pozycję w bibliotece medycznej utrwalającą wiedzę o działaniu leków.

prof. dr hab. n. med. Przemysław Mrozikiewicz
Katedra i Zakład Farmacji Klinicznej i Biofarmacji
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu