Dietetyka sportowa

Dietetyka sportowa to obecnie jedna z najbardziej rozwijających się nauk żywieniowych. Skupia się na badaniu wpływu diety lub określonego sposobu żywienia na kondycję i wytrzymałość osób aktywnych fizycznie. Zajmuje się również opracowaniem i implementacją strategii żywieniowych mających na celu poprawę ogólnego stanu zdrowia, wydolności fizycznej i składu ciała.

W książce znajdują się wszystkie niezbędne informacje służące min. indywidualnemu dopasowaniu diety do planu treningowego (uwzględniając również okres startowy oraz często celowe wahania masy ciała), potrzeby wynikające z występowania problemów zdrowotnych (alergie pokarmowe, cukrzyca, zaburzenia odżywiania).

Nie zabrakło również wskazówek potrzebnych do planowania jadłospisu względem rodzaju uprawianej dyscypliny, odżywiania w czasie podróży, doboru suplementacji uwzględniającej jej skuteczność, legalność oraz bezpieczeństwo stosowania.

Publikacja jest niezbędnym źródłem wiedzy dla dietetyków sportowych, pomocą dydaktyczną dla studentów i nauczycieli akademickich na kierunkach dietetycznych, medycznych i wychowania fizycznego. Dla osób aktywnych fizycznie wyjaśni najważniejsze aspekty dietetyki sportowej i wskaże prawidłowe zasady sposobu odżywiania.

ZAKRES TEMATYCZNY PRZEDSTAWIONY W PUBLIKACJI

ŻYWIENIE

Trawienie i przemiana materii
Reakcja organizmu na wysiłek fizyczny
Adaptacja do wysiłku fizycznego i metody oceny wydolności fizycznej
Biochemia wysiłku fizycznego
Bilans energetyczny
Planowanie aktywności fizycznej
Budowa i skład ciała
Żywienie, wysiłek fizyczny i geny
Makroskładniki pokarmowe (Białka, Tłuszcze, Węglowodany)
Wartość odżywcza produktów spożywczych
Witaminy w żywieniu osób aktywnych fizycznie
Składniki mineralne w żywieniu osób aktywnych
Woda i elektrolity w czasie wysiłku fizycznego
Wpływ diety na równowagę kwasowo-zasadową organizmu
Żywienie, wysiłek fizyczny i układ odpornościowy
Wolne rodniki w wysiłku fizycznym
Zaburzenia przewodu pokarmowego u osób aktywnych fizycznie i sportowców
Mikrobiota jelitowa a wysiłek fizyczny
Alergia na pokarmy i nietolerancje pokarmowe
Zaburzenia odżywiania
Alkohol a sport

DIETETYKA

Zalecenia żywieniowe dla osób aktywnych fizycznie
Przygotowanie do wysiłku
Regeneracja powysiłkowa
Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała – redukcja masy ciała, zwiększanie masy mięśniowej
Żywienie dzieci i młodzieży uprawiającej sport
Kobieta sportowiec
Sportowiec z cukrzycą
Sportowiec wegetarianin
Dieta w profilaktyce i leczeniu chorób przewlekłych
Dieta w profilaktyce i leczeniu zaburzeń lipidowych
Dieta w profilaktyce i leczeniu hiperurykemii u sportowców
Dieta w profilaktyce i leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza u sportowców
Psychologia i odżywianie
Psychologia i odżywianie – ograniczenia w procesie redukcji masy ciała

SUPLEMENTY DIETY

Suplementy diety w sporcie
Suplementacja i żywienie, a doping

PRAKTYCZNE ASPETY DIETYKI

Metody pomiaru dobowego i treningowego wydatku energetycznego
Kalorymetria pośrednia w ocenie metabolizmu energetycznego
Metody oceny sposobu żywienia
Metody oceny stanu odżywienia
Monitoring medyczny sportowców
Poradnictwo dietetyczne – rola dietetyka sportowego
Dieta osób aktywnych
Wybrane aspekty żywienia w różnych dyscyplinach sportowych
Plany suplementacyjne ukierunkowane na przyrost masy mięśniowej
Ciekawostki żywieniowe

1. Żywienie  1
1. Trawienie i przemiana materii – Ewa Fürstenberg, Jadwiga Hamułka 3
	1.1. Metabolizm – wprowadzenie 3
	1.2. Układ pokarmowy – budowa, funkcje, regulacja działania 8
	1.3. Trawienie i wchłanianie składników pokarmowych 22
2. Reakcja organizmu na wysiłek fizyczny – Hubert Krysztofiak, Andrzej Ziemba 43
	2.1. Skurcz mięśni 44
	2.2. Przemiany energetyczne 46
	2.3. Morfologiczne i metaboliczne cechy włókien mięśniowych 50
	2.4. Pobieranie tlenu w trakcie wysiłku 52
	2.5. Regulacja pracy serca i układu krążenia podczas wysiłku 53
	2.6. Podsumowanie 58
3. Adaptacja do wysiłku fizycznego i metody oceny wydolności fizycznej – Hubert Krysztofiak, Andrzej Ziemba 61
	3.1. Przystosowanie do wysiłku fizycznego 62
	3.2. Adaptacja układu krążenia do wysiłku 65
	3.3. Zmiany metabolizmu energetycznego pod wpływem regularnych wysiłków 68
	3.4. Granice przystosowania 70
	3.5. Testy wysiłkowe 71
	3.6. Pomiar wskaźników wydolności fizycznej 73
	3.7. Pobieranie tlenu w czasie wysiłku testowego i V˙O2max 74	
	3.8. Zmiany stężenia mleczanu we krwi w czasie wysiłku 75
	3.9. Metody wyznaczania obciążenia progowego 76
	3.10. Podsumowanie 79
4. Biochemia wysiłku fizycznego – Tomasz Podgórski 81
	4.1. Metabolizm substratów energetycznych (systemy energetyczne związane z wysiłkiem) 82
	4.2. Skurcz mięśnia 94
5. Bilans energetyczny – Barbara Frączek, Maria Gacek 97
	5.1. Podstawy bilansu energetycznego 97
	5.2. Zapotrzebowanie na energię 99
	5.3. Wartość energetyczna produktów i potraw 104
	5.4. Bilans energetyczny w sporcie 120
	5.5. Podsumowanie 123
6. Planowanie aktywności fizycznej dla osób klinicznie zdrowych – Anna Jegier 125
	6.1. Korzyści regularnej aktywności fizycznej 125
	6.2. Podstawy kwalifikacji do regularnej aktywności fizycznej 131
7. Budowa i skład ciała człowieka – Jadwiga Charzewska, Anna Kopiczko 135
	7.1. Koncepcja składu ciała człowieka 135
	7.2. Przegląd metod stosowanych w ocenie składu ciała 136
8. Żywienie, wysiłek fizyczny i geny – Marek Sawczuk, Paweł Cięszczyk, Agnieszka Maciejewska-Skrendo 153
	8.1. Wprowadzenie 153
	8.2. Struktura i funkcja mięśni szkieletowych 157
	8.3. Pułap tlenowy (V˙O2max) 159
	8.4. Zdolność organizmu do detoksykacji i radzenia sobie ze stresem oksydacyjnym 161
	8.5. Zakres i intensywność reakcji zapalnej uruchamianej w odpowiedzi na wysiłek 164
	8.6. Prawdopodobieństwo pojawienia się uszkodzeń układu ruchu 164
	8.7. Dopasowanie sposobu odżywiania do potrzeb organizmu oraz utrzymanie optymalnej masy ciała 168
	8.8. Nietolerancje pokarmowe 173
	8.9. Podsumowanie 175
9. Makroskładniki pokarmowe – białko – Dariusz Włodarek 177
	9.1. Białko jako składnik pokarmowy 177
	9.2. Źródła białka o wysokiej wartości odżywczej 181
	9.3. Zapotrzebowanie na białko osób aktywnych fizycznie 186
	9.4. Zawartość białka w diecie – konsekwencje zdrowotne 188
	9.5. Podsumowanie 192
10. Makroskładniki pokarmowe – węglowodany – Andrzej Ziemba, Izabela Grabowska 195
	10.1. Budowa i rodzaje węglowodanów 196
	10.2. Wykorzystanie węglowodanów 197
	10.3. Przemiany glukozy w organizmie 197
	10.4. Wykorzystanie energii 199
	10.5. Strategie żywieniowe 200
11. Makroskładniki pokarmowe – tłuszcze – Juliusz Przysławski 205
	11.1. Wprowadzenie 205
	11.2. Kwasy tłuszczowe – charakterystyka ogólna 208
	11.3. Kwasy tłuszczowe nasycone 209
	11.4. Kwasy tłuszczowe jednonienasycone 211
	11.5. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone 213
	11.6. Znaczenie tłuszczów w żywieniu człowieka – zapotrzebowanie 222
	11.7. Tłuszcze pokarmowe – źródła 225
	11.8. Podsumowanie 229
12. Wartość odżywcza produktów spożywczych – Mirosław Pysz 231
	12.1. Wartość odżywcza produktów spożywczych – polskie zalecenia żywieniowe 232
	12.2. Zalecenia żywieniowe ekspertów Uniwersytetu Harvarda 245
	12.3. Szwajcarska Piramida Żywienia dla sportowców 248
	12.4. Podsumowanie 251
13. Witaminy w żywieniu osób aktywnych fizycznie – Beata Przygoda 253
	13.1. Tiamina 259
	13.2. Ryboflawina 261
	13.3. Niacyna 263
	13.4. Kwas pantotenowy 265
	13.5. Biotyna 267
	13.6. Witamina B6 269
	13.7. Foliany 272
	13.8. Witamina B12 (kobalamina) 274
	13.9. Witamina C 277
	13.10. Witamina A 279
	13.11. Witamina D 283
	13.12. Witamina E 286
	13.13. Witamina K 288
	13.14. Podsumowanie 290
14. Składniki mineralne w żywieniu osób aktywnych fizycznie – Małgorzata Schlegel-Zawadzka 299
	14.1. Wprowadzenie 299
	14.2. Normy żywienia 300
	14.3. Znaczenie makro- i mikropierwiastków w organizmie 303
	14.4. Udział składników mineralnych w utrzymaniu równowagikwasowo-zasadowej 306
	14.5. Biodostępność składników mineralnych 308
	14.6. Źródła pokarmowe składników mineralnych 310
15. Woda i elektrolity podczas wysiłku fizycznego – Tomasz Mikulski 317
	15.1. Wprowadzenie 317
	15.2. Podstawy – zapotrzebowanie na płyny 318
	15.3. Profilaktyka odwodnienia, czyli właściwe nawadnianie w każdej sytuacji 322
	15.4. Kontrola nawodnienia 326
	15.5. Konsekwencje niewłaściwego nawodnienia 329
	15.6. Sytuacje szczególne 332
	15.7. Podawanie płynów drogą dożylną 333
	15.8. Sportowiec kategorii masters 334
16. Wpływ diety na równowagę kwasowo-zasadową organizmu – Kazimierz Ciechanowski 337
	16.1. Znaczenie równowagi kwasowo-zasadowej 337
	16.2. Badanie równowagi kwasowo-zasadowej 337
	16.3. Źródła kwasów i zasad w organizmie 339
	16.4. Dieta zakwaszająca, dieta alkalizująca 341
	16.5. Neutralizacja zakwaszającej diety 344
17. Żywienie, wysiłek fizyczny i układ odpornościowy – Agnieszka Zembroń-Łacny, Joanna Orysiak 347
	17.1. Wprowadzenie 347
	17.2. Żywienie immunomodulujące w sporcie 348
	17.3. Podsumowanie 362
18. Wolne rodniki w wysiłku fizycznym – Agnieszka Zembroń-Łacny 365
	18.1. Wprowadzenie 365
	18.2. Wolne rodniki i adaptacja do wysiłku fizycznego 366
	18.3. Wolne rodniki i antyoksydanty 369
	18.4. Podsumowanie 373
19. Zaburzenia przewodu pokarmowego u osób aktywnych fizycznie i sportowców – Wojciech Marlicz, Igor Łoniewski 375
	19.1. Wprowadzenie 375
	19.2. Oś mózg–jelito 375
	19.3. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego 384
	19.4. Podsumowanie 396
	19.5. Zalecenia 396
20. Mikrobiota jelitowa a wysiłek fizyczny – Igor Łoniewski, Wojciech Marlicz 401
	20.1. Wprowadzenie 401
	20.2. Mikrobiota przewodu pokarmowego 402
	20.3. Dysbioza 408
	20.4. Wysiłek fizyczny a mikrobiota 412
	20.5. Modyfikacja mikrobioty – dieta, pre- i probiotyki 420
21. Alergia na pokarmy i nietolerancje pokarmowe – Zbigniew Bartuzi 433
	21.1. Wprowadzenie 433
	21.2. Definicje i klasyfikacja 434
	21.3. Epidemiologia 435
	21.4. Patogeneza alergii na pokarmy 435
	21.5. Alergeny 436
	21.6. Reakcja alergiczna 438
	21.7. Diagnostyka 442
	21.8. Leczenie 444
	21.9. Patogeneza nietolerancji pokarmowych 445
	21.10. Diagnostyka i leczenie 450
22. Zaburzenia odżywiania – Maria Gacek, Daria Domańska-Senderowska 457
	22.1. Wprowadzenie 457
	22.2. Specyficzne zaburzenia odżywiania 458
	22.3. Wybrane niespecyficzne zaburzenia odżywiania 465
	22.4. Zaburzenia odżywiania w sporcie 471
	22.5. Dietoterapia w zaburzeniach odżywiania 474
	22.6. Podsumowanie 477
23. Alkohol a sport – Maria Gacek 479
	23.1. Wprowadzenie 479
	23.2. Zdrowotne konsekwencje nadużywania napojów alkoholowych 479
	23.3. Patofizjologiczne właściwości alkoholu a sport 481
	23.4. Neurotoksyczne właściwości alkoholu 485
	23.5. Alkohol a wydolność fizyczna 485
	23.6. Podsumowanie 486
2. Dietetyka 489
24. Zalecenia żywieniowe dla osób aktywnych fizycznie – Barbara Frączek 491
	24.1. Specyfika żywienia sportowców 491
	24.2. Jakościowe zalecenia żywieniowe 492
	24.3. Ilościowe rekomendacje żywieniowe 493
	24.4. Aktualne trendy i kontrowersje 498
25. Przygotowanie do wysiłku – Florentyna Tyrała, Aleksandra Pięta, Barbara Frączek 503
	25.1. Rola makroskładników spożywanych przed wysiłkiem w zapewnieniu dostępności energii w czasie jego trwania 503
	25.2. Węglowodany najważniejszym składnikiem pokarmowym w posiłku przed wysiłkiem 505
	25.3. Cechy posiłku przedtreningowego 507
	25.4. Przekąski przed treningiem 510
	25.5. Co należy jeść podczas ćwiczeń, treningów i zawodów? 514
	25.6. Strategie żywieniowe a wspomaganie wysiłku 516
26. Regeneracja powysiłkowa – Anna Książek, Aleksandra Zagrodna, Małgorzata Słowińska-Lisowska 521
	26.1. Strategia żywieniowa w okresie powysiłkowym 521
	26.2. Węglowodany a regeneracja powysiłkowa 522
	26.3. Białko a regeneracja powysiłkowa 524
	26.4. Nawadnianie a regeneracja powysiłkowa 526
	26.5. Posiłki usprawniające regenerację powysiłkową 527
27. Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała – redukcja masy ciała – Barbara Frączek 529
	27.1. Metodyka planowania diety redukcyjnej 530
	27.2. Diety alternatywne w redukcji masy ciała 535
	27.3. Wybrane mechanizmy regulowania metabolizmu tkanki tłuszczowej 537
	27.4. Wpływ diety i wysiłku fizycznego na utratę tkanki tłuszczowej 549
	27.5. Przykładowe jadłospisy diety redukcyjnej 550
28. Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała –zwiększanie masy mięśniowej – Krzysztof Durkalec-Michalski 563
	28.1. Wprowadzenie 563
	28.2. Molekularne mechanizmy oddziałujące na wzrost hipertrofii i siły mięśniowej 565
	28.3. Bilans i wydatki energetyczne a rozwój masy, siły i wytrzymałości mięśniowej 567
	28.4. Makroskładniki diety w stymulacji masy, siły, mocy i wytrzymałości siłowej 572
	28.5. Strategia dietetyczna dla kulturysty lub zawodnika trenującego sporty siłowe w przygotowawczym okresie treningowym, ukierunkowanym na zwiększenie hipertrofii i siły mięśniowej 585
29. Żywienie dzieci i młodzieży uprawiającej sport – Barbara Frączek, Maria Gacek 597
	29.1. Wprowadzenie 597
	29.2. Potrzeby energetyczne 598
	29.3. Węglowodany podstawowym źródłem energii 599
	29.4. Białka i tłuszcze w diecie dzieci i młodzieży 601
	29.5. Żywienie okołowysiłkowe i strategia nawadniania organizmu 602
	29.6. Żywienie w okresie regeneracji powysiłkowej 606
	29.7. Rozważne stosowanie suplementacji diety 608
	29.8. Podsumowanie 610
30. Kobieta sportowiec: czy kobiety uprawiające sport wyczynowo mają specjalne wymagania żywieniowe? – Jadwiga Malczewska-Lenczowska 615
	30.1. Wprowadzenie 615
	30.2. Problem niedokrwistości i niedoboru żelaza wśród kobiet uprawiających sport wyczynowo 616
	30.3. Niedostateczna dostępność energii u kobiet uprawiających sport wyczynowo (triada sportsmenek) 622
	30.4. Podsumowanie 629
31. Sportowiec z cukrzycą – Andrzej Gawrecki, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz  633
	31.1. Czy osoba z cukrzycą może uprawiać sport? 633
	31.2. Dieta i insulinoterapia u chorych na cukrzycę uprawiających sport 637
32. Sportowiec wegetarianin – Damian Parol 645
	32.1. Wprowadzenie 645
	32.2. Definicja diet wegetariańskich 645
	32.3. Zapotrzebowanie energetyczne 646
	32.4. Podsumowanie 662
33. Dieta w profilaktyce i leczeniu chorób przewlekłych – Magdalena Makarewicz-Wujec, Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska 663
	33.1. Wprowadzenie 663
	33.2. Dieta w cukrzycy 663
	33.3. Dieta w nadciśnieniu tętniczym 669
	33.4. Dieta w osteoporozie 672
	33.5. Dieta w astmie oskrzelowej 675
34. Dieta w profilaktyce i leczeniu zaburzeń lipidowych – Daniel Śliż, Damian Parol, Artur Mamcarz 681
	34.1. Wprowadzenie 681
	34.2. Podział zaburzeń lipidowych 682
	34.3. Wybrane elementy diety w zaburzeniach lipidowych 682
35. Dieta w profilaktyce i leczeniu hiperurykemii u sportowców – Marcin Wełnicki, Damian Parol, Artur Mamcarz 691
	35.1. Definicja hiperurykemii i dny moczanowej 691
	35.2. Etiologia hiperurykemii i dny moczanowej 693
	35.3. Dieta w hiperurykemii 694
	35.4. Podsumowanie 701
36. Dieta w profilaktyce i leczeniu niedoboru żelaza u sportowców – Jarosław Krzywański, Barbara Frączek 707
	36.1. Wprowadzenie 707
	36.2. Zasoby i metabolizm żelaza w organizmie 708
	36.3. Biodostępność żelaza 709
	36.4. Źródła żelaza w produktach spożywczych 712
	36.5. Zapotrzebowanie na żelazo 715
	36.6. Żywieniowe leczenie niedoboru żelaza 716
	36.7. Przykładowe jadłospisy 717
37. Wybrane diety alternatywne i koncepcje żywieniowe – Ewa Stachowska, Joanna Palma, Maria Gacek, Barbara Frączek 723
	37.1. Wprowadzenie 723
	37.2. Dieta ketogenna (niskowęglowodanowa/wysokotłuszczowa) 724
	37.3. Dieta intermittent fasting 736
	37.4. Dieta paleolityczna (paleo) 740
	37.5. Dieta wysokobiałkowa 747
	37.6. Dieta wysokowęglowodanowa 752
	37.7. Dieta bezglutenowa 754
38. Poradnictwo dietetyczne oparte na dowodach naukowych – Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska 761
	38.1. Definicje diety i dietetyki 761
	38.2. Podsumowanie 775
39. Psychologia i odżywianie – ograniczenia w procesie redukcji masy ciała – Izabella Bednarczyk-Bochenek 777
	39.1. Nadmiarowe kilogramy – problem wieloaspektowy 777
	39.2. Kontrolowane czy automatyczne – o specyfice zachowań żywieniowych 780
	39.3. Zmiana zachowań żywieniowych – proces rozłożony w czasie 784
	39.4. Strategie środowiskowe: sprzymierzeniec czy pułapka 787
	39.5. Podsumowanie 788
3. Suplementy diety 791
40. Suplementy diety w sporcie – Jarosław Krzywański, Łukasz Jaśkiewicz, Urszula Somow, Igor Łoniewski, Hubert Krysztofiak 793
	40.1. Wprowadzenie 793
	40.2. Klasyfikacje suplementów diety 794
	40.3. Kryteria oceny skuteczności w sporcie 795
	40.4. Suplementy diety potencjalnie skuteczne w sporcie 797
	40.5. Suplementy diety stosowane ze wskazań lekarskich 823
41. Suplementacja i żywienie a doping – Andrzej Pokrywka, Piotr Tomaszewski 841
	41.1. Suplementy i odżywki zanieczyszczone lub zafałszowane środkami dopingującymi 841
	41.2. Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 844
	41.3. Odpowiedzialność za złamanie reguł antydopingowych 846
	41.4. Minimalizowanie ryzyka pozytywnych wyników badań antydopingowych 847
	41.5. Żywność jako potencjalne źródło pozytywnego wyniku badań antydopingowych 849
	41.6. Wlewy dożylne – kroplówki witaminowe 850
	41.7. Podsumowanie 851
4. Praktyczne aspekty dietetyki 853
42. Metody pomiaru dobowego i treningowego wydatku energetycznego – Andrzej Klimek, Barbara Frączek, Andrzej Grzelak 855
	42.1. Metody pomiaru wydatku energetycznego 857
	42.2. Analiza porównawcza metod pomiaru wydatku energetycznego 871
43. Kalorymetria pośrednia w ocenie metabolizmu energetycznego – Marta Bazańska, Hubert Krysztofiak 877
	43.1. Kalorymetria pośrednia 877
	43.2. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii 880
	43.3. Analiza wysiłkowego metabolizmu energetycznego 883
44. Metody oceny sposobu żywienia – Anna Gronowska-Senger 885
	44.1. Wprowadzenie 885
	44.2. Charakterystyka i opis metod oceny sposobu żywienia 886
45. Metody oceny stanu odżywienia – Jadwiga Charzewska, Natalia Bieńko 903
	45.1. Zdefiniowanie stanu odżywienia 903
	45.2. Cele oraz sposoby oceny stanu odżywienia 905
	45.3. Metody oceny – charakterystyka 907
46. Monitoring medyczny sportowca – Jarosław Krzywański, Hubert Krysztofiak, Danuta Gajewska 931
	46.1. Wprowadzenie 931
	46.2. Ocena stanu zdrowia sportowców 932
	46.3. Badanie morfologiczne krwi 937
	46.4. Badania biochemiczne krwi 940
	46.5. Ocena gospodarki żelazem 940
	46.6. Ocena zaopatrzenia w witaminy 941
	46.7. Wskaźniki uszkodzenia mięśni 943
	46.8. Związki azotowe 945
	46.9. Badanie stężenia mleczanu we krwi 945
	46.10. Zmęczenie i przetrenowanie 948
	46.11. Dietetyka sportowa a badania laboratoryjne 950
47. Poradnictwo żywieniowe – rola dietetyka sportowego – Barbara Frączek 955
	47.1. Założenia do opracowania diety dla osób aktywnych fizycznie 955
	47.2. Zastosowanie programów żywieniowych 976
	47.3. Monitoring żywieniowy 977
48. Dieta osób aktywnych – Barbara Frączek, Maria Gacek, Dariusz Kurach, Aleksandra Pięta, Florentyna Tyrała, Paulina Mazur-Kurach 985
	48.1. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 2200 kcal 985
	48.2. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 2600 kcal 992
	48.3. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 3100, 3200 i 3300 kcal 1000
	48.4. Wartość odżywcza diet o wartości energetycznej 2200, 2600, 3100, 3200 i 3300 kcal 1007
49. Żywienie w różnych dyscyplinach sportowych – Aleksandra Pięta, Urszula Somow, Estera Nowacka-Polaczyk, Wojciech Zep, Daria Domańska- -Senderowska, Marek Siderek, Florentyna Tyrała, Barbara Frączek 1009
	49.1. Żywienie w sportach indywidualnych 1009
	49.2. Żywienie w sportach drużynowych 1088
50. Żywienie w rekreacyjnej aktywności fizycznej – Aleksandra Pięta, Jagoda Podkowska, Barbara Frączek 1117
	50.1. Trening siłowy 1117
	50.2. Pilates 1123
	50.3. Fitness 1130
	50.4. Trening siłowy 1137
	50.5. Biegi długodystansowe 1143
51. Fakty i mity w dietetyce – Danuta Gajewska  1153
	51.1. Węglowodany – dobre czy złe? 1153
	51.2. Czy żywność ekologiczna ma wyższą wartość odżywczą? 1154
	51.3. Czy sól morska jest lepsza niż sól kuchenna? 1154
	51.4. Czy cukier brązowy jest zdrowszy niż cukier biały? 1155
	51.5. Czy zbilansowana dieta musi składać się z pięciu posiłków? 1156
	51.6. Czy pojadanie pomiędzy posiłkami jest niezdrowe? 1157
	51.7. Czy białko pełnowartościowe to tylko mięso? 1157
	51.8. Czy burak ćwikłowy to „superfood”? 1158
	51.9. Czy cynamon leczy cukrzycę? 1158
	51.10. Dlaczego olej kokosowy? 1159
	51.11. Najzdrowsze diety świata 1160
	51.12. Czy istnieje terapeutyczna dawka alkoholu? 1161
	51.13. Czy dieta bezglutenowa to panaceum na wszystkie choroby? 1161
	51.14. Dlaczego warto jeść kiwi? 1162
	51.15. Czy czarnuszka siewna leczy wszystko? 1162
Skorowidz 1165